Οι αρχαιολογικοί χώροι της Πάρου

Παροικιά

Τον 6ο αιώνα π.Χ. η Πόλη, η σημερινή Παροικία, ήταν μια από τις πλουσιότερες πόλεις, γεμάτη με μαρμάρινα οικοδομήματα, ναούς και μνημεία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα του πλούτου των οικοδομημάτων της αρχαίας πόλης της Πάρου αποτελεί το μεσαιωνικό κάστρο.

Οι πρώτες ανασκαφές στην Παροικία αρχίζουν στο τέλος του 19ου αιώνα από τον γερμανό αρχαιολόγο Otto Rubensohn, ο οποίος αποκάλυψε τα ιερά του Δηλίου Απόλλωνα, του Ασκληπιού, του Πυθίου Απόλλωνα, τον αρχαϊκό ναό της Αθηνάς στο Κάστρο και δίπλα ακριβώς έναν προϊστορικό οικισμό. Αποκαλύφθηκε επίσης, ένα μεγάλο μέρος του οχυρωματικού τείχους της αρχαίας πόλης της Πάρου και ένα μικρό τμήμα του νεκροταφείου των ρωμαϊκών χρόνων με μαρμάρινες σαρκοφάγους σε κρηπιδώματα.

Η σύγχρονη πόλη είναι κτισμένη πάνω στα ερείπια της αρχαίας.

Δήλιο Απόλλωνα

Σε κορυφή του λόφου που δεσπόζει στο λιμάνι της Πάρου και βλέπει προς τη Δήλο, έξω από την Παροικία, βρίσκεται ιερό αφιερωμένο στον Δήλιο Απόλλωνα και στην Άρτεμη. Στον 5ο αιώνα π.Χ. κτίστηκε ένας μικρός μαρμάρινος ναός. Μέσα στον ναό υπήρχε το λατρευτικό άγαλμα της Άρτεμης. Το άγαλμα έχει ύψος 3.10, χρονολογείται στα 490-480 π.Χ. και εκτίθεται στο αίθριο του αρχαιολογικού μουσείου της Πάρου.

Ιερό Ασκληπιού

Στη θέση Αγία Άννα στο δρόμο προς την Αλυκή, βρίσκονται τα ιερά του Πυθίου Απόλλωνα και του Ασκληπιού. Από το ιερό του Πυθίου Απόλλωνα σώζονται μόνο τα θεμέλια. Το ιερό του Ασκληπιού κτίστηκε τον 4ο αιώνα π. Χ. κοντά σε μία πηγή, απαραίτητη για τις λατρευτικές τελετουργίες.

Αποτελείται από ένα κτίριο με βωμό στο κέντρο, δύο ημικυκλικές εξέδρες και δύο μαρμάρινες δεξαμενές. Από το χώρο αυτό προέρχεται και ο ακέραιος κούρος του Μουσείου του Λούβρου και πολλά μαρμάρινα αναθήματα.

Εργαστήριο αγγειοπλαστικής

Στη Θέση Θόλος στην Παροικία της Πάρου αποκαλύφθηκε ένα σημαντικό εργαστήριο γλυπτικής. Βρέθηκαν ημιτελή γλυπτά έργα των μαθητευόμενων, που επιβεβαιώνουν τη λειτουργία του χώρου ως σχολής γλυπτικής. Σε μικρή απόσταση βρέθηκε και ένα εργαστήριο αγγειοπλαστικής.

Πρόκειται για ένα θαυμάσια οργανωμένο εργαστήριο παραγωγής κεραμικών ελληνιστικών χρόνων, που αποτελείται συνολικά από 6 κλιβάνους, 2 δεξαμενές και άλλους βοηθητικούς χώρους. Ανασκάφηκε επίσης ο δρόμος που περνά μπροστά από το χώρο και αποκαλύφθηκε η είσοδος του εργαστηρίου και άλλοι δύο κλίβανοι και δεύτερη είσοδος ενός άλλου εργαστηρίου.

Για την καλύτερη προστασία των αρχαίων, αποφασίστηκε η διατήρησή τους σε υπόγειο, ενώ με την κατασκευή γέφυρας στο δρόμο ενοποιήθηκε ο χώρος του αρχαίου εργαστηρίου.

Τρεις Εκκλησιές

Στη Θέση "Τρεις Εκκλησιές", στο δρόμο από Παροικία προς Νάουσα υπήρχαν τρεις εκκλησιές του 17ου αιώνα, κτισμένες πάνω στα ερείπια μεγάλης παλαιοχριστιανικής βασιλικής, του 6ου αιώνα μ.Χ., για την ανοικοδόμηση της οποίας είχε χρησιμοποιηθεί αρχαίο αρχιτεκτονικό υλικό. Κατά την ανασκαφή αποκαλύφθηκε κιονόκρανο του 6ου π.Χ. αιώνα με επιγραφή του 4ου αιώνα π.Χ., από το επιτήμβιο μνημείο του ποιητή Αρχιλόχου, μεγάλου ποιητή της αρχαιότητας, που καταγόταν από την Πάρο.

Στο χώρο αυτό βρισκόταν το Αρχιλόχειο, ηρώο προς τιμή του αρχαίου ποιητή της Πάρου, από το οποίο προέρχονται τα δύο ανάγλυφα, ένας πάνθηρας που κατασπαράζει ταύρο και σκηνή νεκροδείπνου. Τα ευρήματα αυτά εκτίθενται στο αρχαιολογικό μουσείο της Πάρου.

Αρχαίο νεκροταφείο

Βρίσκεται στο λιμάνι της Παροικιάς, κατά μήκος της παραλιακής οδού. Η χρήση του χρονολογείται από τον 8ο αι. π.Χ. έως το 2ο αι. μ.Χ. Oι ταφές είναι πολλές και διαφόρων τύπων. Λόγω της μεγάλης παιδικής θνησιμότητας στην αρχαιότητα έχουμε πολλές παιδικές ταφές σε κιβωτιόσχημους τάφους, σε αγγεία (εγχυτρισμούς) ή μέσα σε μαρμάρινες σαρκοφάγους. O μεγαλύτερος αριθμός των τάφων ανήκει στο δεύτερο μισό του 7ου αι. π.Χ. Μια ορθογώνια κατασκευή (πολυάνδριο ή θήκη), διαστάσεων 7x1,20 μ., κτισμένη από σχιστόπλακες με μεγάλες καλυπτήριες πλάκες χρονολογείται στον 8ο αι. π.Χ. Περιείχε περί τους τριάντα αμφορείς που ήταν τοποθετημένοι όρθιοι ο ένας δίπλα στον άλλο και περιείχαν τα υπολείμματα της καύσης των νεκρών. Πολλοί από τους αμφορείς ήταν καλυμμένοι με μικρότερα αγγεία, σκύφους ή κύλικες.

Στις ανασκαφικές εργασίες, που έγιναν στην Πάρο το 2000 αποκαλύφθηκε μια δεύτερη θήκη των γεωμετρικών χρόνων, η οποία περιείχε περίπου εκατό αγγεία. Μπροστά από το χώρο της ομαδικής ταφής βρέθηκε μεγάλων διαστάσεων επιτύμβια στήλη των αρχαϊκών χρόνων, ύψους 3 μ., η οποία σηματοδοτούσε κάποιο σπουδαίο γεγονός ή μια μεγάλη νίκη. Κανονικές ταφές βρέθηκαν σε τάφους κατασκευασμένους από κεραμίδες ή σε καύσεις που χρονολογούνται στον 5ο αι. π.X. Την τέφρα τοποθετούσαν σε μαρμάρινα αγγεία που σφραγίζονταν με μαρμάρινα επίσης καλύμματα, μερικά από τα οποία έχουν χαραγμένο το όνομα του νεκρού.

Από τα σημαντικότερα ταφικά μνημεία της Πάρου είναι μια στήλη του 5ου αι. π.Χ. πάνω σε βαθμιδωτό βάθρο που περιέκλειε τεφροδόχο αγγείο με την επιγραφή ΝΙΚΩ, το όνομα της νεκρής. Το ίδιο όνομα αναγράφεται και στις δύο πλευρές του βάθρου. Στο δυτικό τμήμα του χώρου βρέθηκαν μαρμάρινες σαρκοφάγοι με καλύμματα με κεκλιμένες πλευρές (σαν στέγη σπιτιού) της ύστερης ρωμαϊκής περιόδου, τοποθετημένες πάνω σε μαρμάρινα βάθρα. Oι σαρκοφάγοι αυτές θεωρούνται χαρακτηριστικοί τύποι της Πάρου, ενώ παρόμοιες έχουν βρεθεί στη Θάσο, αποικία της Πάρου.

Το νεκροταφείο ήταν αρκετά εκτεταμένο και πρέπει να έφθανε έως τη θέση που βρίσκεται ο ναός της Εκατονταπυλιανής. Από το ίδιο νεκροταφείο προέρχονται και οι σαρκοφάγοι που είναι εκτεθειμένες στην αυλή του Αρχαιολογικού Μουσείου της Πάρου.

Άγιος Παντελεήμων

Στο χώρο που είναι πίσω από τη διασταύρωση του Γκίκα, βρέθηκε ένα μεγάλο αρχαϊκό ανοικτό ιερό, ορθογώνιου σχήματος και έκτασης 400 τ.μ. Πάνω στην ισχυρή αυτή κατασκευή κτίζεται στα υστεροελληνικά χρόνια ένας πρόχειρος τοίχος. Σ’ αυτόν βρέθηκε εντοιχισμένος κορμός μαρμάρινου αρχαϊκού κούρου.

Στο διπλανό οικόπεδο βρέθηκε κορμός αρχαϊκής Γοργούς, που εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πάρου.

Άλλοι αρχαιολογικοί χώροι στην Πάρο

Στο χωριό Μάρμαρα υπάρχουν διάσπαρτοι σπόνδυλοι μαρμάρινων κιόνων που προέρχονται από δωρικό ναό κλασικής περιόδου.

Στη θέση Παλαιόπυργος στον Αμπελά, υπάρχει πύργος της ελληνιστικής εποχής.

Στη θέση "Χαλάσματα" κοντά στην Νάουσα, έχει εντοπιστεί μεγάλο οικοδόμημα και αναθηματική επιγραφή της θεάς Δήμητρας Καρποφόρου.

Στον όρμο της Λάγγερι υπάρχουν κανάλια, λαξευμένα στο φυσικό βράχο. Αντίστοιχα κανάλια έχουν βρεθεί και σε άλλα σημεία της Πάρου, όπως στον Δρυό, στο Ρεματονήσι, στον Άγιο Μύρωνα, στην Σάντα Μαρία και στο Δεσποτικό στην Αντίπαρο.

Στη θέση Κριός, απέναντι από το λιμάνι της Παροικίας, βρίσκονται τα ερείπια αψιδωτού οικοδομήματος. Σώζεται έως το ύψος των 6 μέτρων και είναι ενσωματωμένο στο βράχο.

Στη θέση Κούναδος σε έξαρμα του φυσικού βράχου, διαπιστώθηκε από ευρήματα, λατρεία της Ειληθυίας θεάς του τοκετού.

Στη θέση Καστροβούνι, αποκαλύφθηκαν κτιριακά συγκροτήματα με ψηφιδωτά δάπεδα.

Στη θέση Φλόγα αποκαλύφθηκαν τα ερείπια μιας οικίας του 2ου αιώνα π.Χ. Ο χώρος διατηρείται σε υπόγειο σύγχρονης οικίας.

Πολλά αρχαιολογικά ευρήματα υπάρχουν επίσης και σε πολλά οικόπεδα ιδιωτών. Μαρμάρινα μνημεία, ταφικό μνημείο ή ηρώο, νεκροταφείο υστεροελληνιστικών χρόνων, μαρμάρινες σαρκοφάγοι και άλλα...